Ils 10 de q. han Somvitg e Mustèr celebrau ina fiasta eunc mai sudida ellas annnlas della Cadi e probabel era buc ella historia grischuna. Els han benediu en cun gronda solomnitat la grondiusa pun de Russein, ne meglier detg, la pun de Barcuns, che sbargatta dagl antschès de Somvitg vi sil teritori de Mustèr e che survescha per in ferm e bi ligiom bucca mo denter quellas duas vischneuncas. sonder era denter Sutsassiala (Breil, Schlans, Trun e Somvitg) e Sursassiala (Mustèr, Tujetsch e Medel). Quei imposant bagetg ei il pli remarcabel artifeci dell› entira via en Surselva, gie semigliontas remarcabladats dat ei paucas ell’ entira Svizzera, ch’ei schiglioc schi reha en grondius e romantics aspects. La pun sgolatscha sur ina spuretga e pittoresca val en in› altezia de 160 peis ed ina lungeziade 210 p., ella ruaussa sin dus bials peiscrap postai sin famusa greppa. Sper quellas preitsgreppa vi meinen gallerias tiella pun, la pli magnifica ei quella dil maun de Somvitg e perquei han ins la pli imposanta perspective dal maun de Mustèr. Stermentusas preitsgreppa, tschincladas en cun uaul, formeschan in veramein pittoresc funs, che porscha in intressant contrast cullas verdas paradas dil vitget Perdomet de tschei maun dil Rein. Cun in plaid in ha cheu in sgurscheivel bi aspect. La pun ha ina construcziun americana ed ei baghiada taluisa, ch’ ella fa tutta honur al Sgr. arhitect Faller de Glipn, che meretta eunc in particular laud, perquei ch’ el ha saviu manar si ella cun in tal inschin e precauziun, che buchin de ses luvres ei sefatgs mal. La pun seza ha custau circa 450 plontas e las puns piarsas 400; ella ha 80 tschenes (centners) ferradira vid dad ella. Igl entir bagetg quosta total circa fr. 30,000. Ei gliei stau in ludeivel patertgament dellas sur[pra]stonzas de Somvitg e Mustèr de schar benedir quella pun, la cruna della via ella Surselva, tras ina particulara solemnitat. Las bialas de Mustèr han giu ornau la pun cun duas bufatgas baudieras federalas e stupentas guirlandas, e nies premurau poet benedictin della „Travaulta^ ha ornau las duas portas della pun cun adequatas poesias. Dal maun de Somvitg ha al beneventau ils gasts:
Als de Somvitg gliemprem salid!
Tier stabl‘ uniun figiein invid,
Salid a tuts, lur pei che bettan,
Sur pun Travaulta, nus visettan.
Dal maun de Mustèr er’ ei de legier;
Selegr‘ o Mustèr,
Pun nova de ver!
La meini ventira
Neutier, mai sventiral!
Il mund vegn uss tier tei vignir
Currend; tut veilg less destruir;
En fatscha mir’ al niev, al veder;
Sei niev, sei veilg, il lev del ceder.
En dubi tgei sei cheu de far,
Sche niev ne veilg deis ambratschar?
Il veder salva pell’ uriala,
Sche niev pli grev has buc en schalla.
Dieus meini cheu mai
Castitgs meritai:
Malsongas, ujarras,
E mals d‘ autras tiarras:
Ils de Somvitg ein stai gl’ emprem sil plaz e sinaquei che quella biala solemnitat resti tier els en ton pli biala e frestga memoria, ein els compari cullas scolas de Sumvitg e Compadials en corpore ed ein serendi vi sil maun de Mustèr per retscheiver lur vischins. Suenter l’arrivada de quels ei il til festiv seformaus e setratgs vi ennamiez la pun. Ordavon la musica de Mustèr, ig! Ingenieur ed il meister cun ses luvres, e suenter Monsignur avat, Ils pleivonts de Somvitg e Mustèr, il president della Cadi cullas surstonzas dellas duas vischneuncas ed il davos in numerus publicum de vegls e giuvens, omens e femnas. Ina salvia de murtes cun in fulminant eho ha annunciau l’entschatta della solemnitat. Igl avat ha funczionau, assistius dals dus pleivonts. Ei gliei vegnu fatg las oraziuns tenor il ritus della baselgia catolica, ch›enquera de sanctificar tuttas ovras dil cristgeun sin ina veramein edificonta rnoda, ed alia fin della funcziun eis ei vegnu intonau, il „Benedictus.» Quei imposant salm ha fatg grond’ impressiun sigl auditori, postaus cheu denter tschiel e tiara. Tgi che veva vusch ed udida ha gidau a cantar laud al Segner e las bialas vuschs dellas rossignolas de Mustèr ein gieneralmein vegnidas admiradas. Finida la benedicziun ha igl aultreveriu Sgr. canonic Berther, pleivont de Somvitg, teniu in fetg edificont plaid sul text: „quolms e vals, flus e crests cantei laud al Segner» e finiu cul giavisch che quella pun segi ina pun spirituala per duronta pasch e concordia denter las pleivs de Mustèr e Somvitg. Sin quella solemnitat ecclasiastica eis ei more rete vegnu priu ina buna marenda ennamiez la punt, nua ch’ei era schon vivon vegnu cavegliau meisas e suppias. Seculars e spirituals, omens e femnas tut era de buna luna e contents culla fiasta. Il vin niev silia pun nova ha sligiau la faviala sin in admirabla moda, e provocau in toast (printgas) sin lauter. Sgr. Ingenieur Balzer ha purtan igl emmprem vivat al Sgr. Faller, che hagi semussau tier quella difficila ovra sco ver meister, el ha exprimiu la speronza che nagin veglil passar sur quella biala e maiestusa pun via cun nauschspatertgaments ne schliatas miras. Quei vivat, compignaus cun ina ferma salvia de murtés, ha fatg de saver alla Surselva che la gronda ovra segi gartiada e surdada al liber commers. Suenter haver puilau vivats als promoturs,ingenieurs e luvrès della via de Surselva, allas vischneuncas, als musicants e cantadurs, allas mateuns per lur bi cant ed ornament della pun, al vegl „poet della Cadi,» che hagi stovin star ora tontas aventuras silla via vedra de di e de notg, eis ei era vegnu seregurdau digl entir pievel grischun; in ha purtau ad el in caul vivat pils quosts, ch› el ha mess vid quella pun e vid Ia via en Surselva. In ei ussa sereconciliaus culla Sursaissa romonscha, siu pompus stradun ei bucca pli ina spina els egls dils avdonts de Surselva.
II tierz act de quella remarcabla funcziun ei stau il batten della pun. In ha fatg atteriss, ch‘ ei vegni dau a quei niev affon dell’ arhitectura divers nums, ei fussi giavischar, ch› in sedecedessi oz per in num e stessi lura tier quel.
Quei meini ha anflau gieneral applaus, mo la biala uniun ei semidada en gronda disunuin, cura ch›ei ha setractau tgei num dar. Ei gliei stau cheu ina scena, val sco quella ch’ ins vesa tiellas cumars, tiellas ondas e tattas, cura ch›ei setractescha tgei num dar al nievnischiu, nua ch’ ina vul ch› in detti il num dil tat e basat, lautra digl augsegner ed ina tiarza dil sogn dil di, ch’ el ei nischius. Travaulta! Barcuns! Russein! Hohenbalken! vegnev’ ei griuin denter lauter da tuts meuns. Gieneralaconfusiun! Biars temevan schon che la biala pun semidassi en ina tuor de Babilonia, e ch’ils pievels de Somvitg e Mustèr stuessien g|eiti sesparter per bucca capir pli in lauter. Finalmein ha il pievel secalmau; ei gliei vegnu aviert ora las differentas tscharnas ed il resultat ei stau il sequent; «Ils Tudestgs deien numnar ella „Brücke von Hohenbalken“ ed ils Romonschs: pun de Barcuns. Quei dei vegnir fatg enconischent a jasfers e dumiestis, e quels nums deien restar schi ditg sco quolms e vals statan. En pasch ed uniun fortificada han Iura Somvitg e Mustèr priu comiau in de lauter.
(Nova Gasetta Romontscha dils 8 da november 1857, nr. 46)