Igl emprem da quels usits ei il di da Daniev. Era aunc en biars auters log­hens vegn quel festivaus, denton era cheu dat ei differenzas. Cunquei che nus essan il sulet vischinadi dalla vischnaunca che ha aunc mantegniu quei bi usit, lessel buca tralaschar da descriver en in pèr cuortas lingias quel.

Daniev, l‘ entschatta digl onn, fiasta da Maria, mumma da Diu. Denton lezza fiasta gioga per quei di plitost mo ina rolla laterala. Mintga persuna fa propiests all‘ entschatta digl onn, mintgina giavischa als vischins e parents mo il bien, bia cletg e buna sanadad. En tgei moda che quei succeda a Segnas lein nus mirar cheu sut:

Igl onn niev entscheiva da mesanotg e vegn annunziaus ils treis zenns du­ront diesch minutas. Ellas casas giavischan ins tut il bien als tierparents. Tscheu e leu in vischin che fa ina viseta. Sin meisa stat ina buna butteglia vin da spema, forsa aunc entgins cocs ni nuschs. Pli baul scadincass deva ei buca vin, ins secuntentava cun caffè ed in pign puschegn. Gia da vegl enneu ei il vitget da Segnas enconuschents lunsch entuorn per sia carn secca. Da Daniev vegneva per ordinari era scha schigiar da quella, gie ei deva e dat masseras che pertgiran la pli buna puolpa ni il meglier calun tochen quei di. Cunquei ch‘ ils biars fagevan pli baul il pur ed ins stueva levar baul, cuz­zava la fiastetta buca ditg.

Per ils affons entscheiva la fiasta la damaun. Forsa ch‘ els levan gest quei emprem di digl onn il pli bugen e pli spert. Igl usit dad ir per bienmaun ni sco ins di a Mustér „ir a cattar bienmaun“ negin che vul munchentar. Gia baul la damaun ein els sin viadia per ir da casa tier casa a giavischar in bien niev onn. Quei succeda suandontamein:

Ils affons entran en zuler d‘ ina casa e dian suandont verset: 

Bien di, bien onn,
nus giavischein bialas fiastas
ed in bien niev onn

 

In‘ autra versiun meins derasada secloma:

Bien di, bien onn
e dei bie[n]maun[1]
sche Vus veis buc in toc petta
sche dei in toc paun.

 

Per ordinari visitavan ils affons pli baul ils padrins e madretschas avon, ils auters vischins suenter messa. Suenter messa deva era igl augsegner il bie­maun. Tier sur Giusep Durschei per exempel era quei bunamein in usit per sesez: ils affons stuevan tenor vegliadetga vegnir avon esch-casa e cantar la canzun[2]. Entscheiver stuevan ils pigns.

Il biemaun ei ina pintga donnaziun da daners. Per ordinari munta la summa 1991 denter 0.50 ed 1.— frs tier ils vischins. Pli baul, entochen che las famiglias eran plitost aunc paupras, deva ei buca adina daners. Ils affons secuntentavan era cun in toc petta, mams[3] ni schiglioc enzatgei da mor­der. Quei declara segir era la secunda varianta dils sura numnai versets. Deva ei inagada raps, fuva la summa buca fetg gronda. 1910 fuva in bien­maun da 10 raps gia ina facultad. Per ordinari survegnevan ils affons da gliez temps 1 tochen 2 raps.

Ils affons da Segnas mavan buca mo el vitg a cattar biemaun. Suenter ver visitau las casas dil vitg , mavan els ellas fracziuns dil contuorn, gie magari perfin tochen a Mompé-Medel. Secapescha ch‘ ils affons dad autras fracziuns vegnevan era a Segnas. Oz ha atgnamein mo il vischinadi da Segnas manteniu quei bi usit ella vischnaunca. Tuttina dat ei tscheu e leu era in affon d‘ in auter vitg che fa aunc viseta a Segnas.

Ils carschi giavischavan e giavischan era in bien niev onn. Ei dat ina regla ch‘ ins astgi giavischar aunc tochen ils 15 da schaner in bien niev onn ad enzatgi. ferton ch‘ ils affons ein il suentermiezdi en tschels uclauns, mavan ils carschi a „far Daniev“, vul dir: festivar il niev onn tier vischins e pa­rents. Igl era ed ei per part aunc usit ch‘ ins viseta il vischin e beiba cun qiel in migiel vinars, per ordinari vinars dalla casa. Las casarinas laian schigiar ils mams ch‘ ein han fatg da avon Nadal, tscheu e leu dat ei cocs spagna e nuschs.

Cunquei che la fiasta croda aunc el temps da Nadal, gioga il pigniel era unc ina rolla. Savens tila il pigniel l‘ attenziun dils visitaders sin el, ils cus­sadents dalla casa ein segiramein loschs sch‘ il pigniel vegn ludaus.

La sera ei devoziun tier Maria. Suenter devoziun cuntinuescha il „far Daniev“ e finescha bein savens cun in scart troccas.

 

[1] ella regiun da Mustér vegn il plaid bienmaun pronunzaisu mo biemaun

[2] l‘ acziun da recitar ils sura versets vegn savens numnada: cantar la canzun

[3] biscuits